Trong thế giới nông nghiệp, dinh dưỡng đóng vai trò cực kỳ quan trọng để đảm bảo cây trồng phát triển khỏe mạnh, năng suất cao, và đạt chất lượng tốt nhất. Hiểu rõ từng loại dưỡng chất cũng như vai trò của chúng giúp người nông dân và người trồng cây biết cách cung cấp và cân đối dinh dưỡng, nhằm tránh tình trạng thiếu hoặc thừa chất.
Lợi ích của việc cung cấp đủ dinh dưỡng cho cây trồng
- Tăng năng suất và chất lượng nông sản: Cây được cung cấp đầy đủ dưỡng chất sẽ có năng suất và chất lượng sản phẩm cao, đáp ứng nhu cầu thị trường.
- Tăng sức đề kháng: Dưỡng chất như kali và canxi giúp cây chống lại sâu bệnh và điều kiện môi trường khắc nghiệt.
- Phát triển bền vững: Cung cấp dinh dưỡng hợp lý, kết hợp canh tác hiệu quả giúp duy trì độ phì nhiêu của đất và giảm tác động đến môi trường.
Các cách bổ sung dưỡng chất hiệu quả cho cây trồng
- Cải tạo đất trước khi trồng
Trước khi gieo trồng, xới đất và bón phân lót giúp cây phát triển. Cây lâu năm bón phân khi ngừng ra hoa, cây ngắn ngày bón theo hốc hoặc hàng. Phân lân cần bón trước 1-2 tuần để cải thiện đất bạc màu.
- Bón phân trong giai đoạn cây phát triển
Khi cây đang lớn, bổ sung phân hữu cơ giúp duy trì dưỡng chất, tăng năng suất. Tùy thuộc vào thời điểm sinh trưởng và thời tiết mà điều chỉnh liều lượng phân bón cho phù hợp.
- Tưới nước giàu dinh dưỡng
Ngoài bón phân trực tiếp, có thể pha phân bón vào nước để tưới, thích hợp với cây trồng dày đặc. Đảm bảo liều lượng phân ít hơn để tránh quá tải cho cây, nhất là với cây trồng ở khu vực thoát nước kém.
Các dưỡng chất chính:
Dưỡng chất đa lượng (Macronutrients):
Chất đạm (N): Đây là dưỡng chất quan trọng giúp cây phát triển lá và duy trì màu xanh nhờ cấu trúc diệp lục tố. Cây hấp thụ đạm dưới dạng NO3- và NH4+.
Thiếu hoặc thừa đạm đều ảnh hưởng xấu đến cây: thừa làm lá xanh đậm, thân yếu, khả năng hấp thụ nước giảm; thiếu khiến lá vàng, cây còi cọc, năng suất thấp. Để cây phát triển tốt, nên duy trì tỷ lệ NH4+/NO3- ở mức 1/1.
Chất Lân (phốt pho): là dưỡng chất thúc đẩy sự phát triển của rễ, giúp cây trổ hoa, đậu quả chất lượng, hấp thụ dưới dạng H2PO4– và HPO42-.
Thừa phốt pho khiến lá mới mỏng, kém cấu trúc, nhiễm clo giữa gân lá, đầu lá nâu, mép lá cháy và rễ chết lùi. Thiếu phốt pho làm cây chậm phát triển, yếu, cuống lá xám tím, lá xanh toàn bộ, có đốm vàng hoặc nâu, lá cuộn tròn và rụng. Duy trì mức phốt pho cân đối giúp cây sinh trưởng tốt và hạn chế suy dinh dưỡng.
Chất Kali (K): Kali (K) giúp cây cứng chắc, kháng hạn, chống sâu bệnh và được hấp thụ ở dạng K+.
Thừa kali gây nhiễm clo giữa gân lá, mép lá cháy, lá cuộn tròn, rễ chết và pH thấp. Thiếu kali làm lá nhạt màu, chuyển nâu vàng, mép cháy, cây phân nhánh quá mức, ra hoa kém và năng suất thấp. Cần duy trì kali cân đối để cây phát triển khỏe mạnh, đạt năng suất cao.
Dưỡng chất trung lượng (Secondary Nutrients)
Magiê (Mg): là thành phần chính của diệp lục, giúp cây quang hợp và duy trì màu xanh lá. Magiê dễ bị rửa trôi trong đất cát, có thể bổ sung bằng vôi Dolomite hoặc phun MgCl2 lên lá.
Thiếu magie làm cây yếu, lá già vàng giữa gân, xuất hiện đốm nâu, lá khô, cuộn và rụng. Thừa magie khiến cây còi cọc, lá xanh đậm, và có dấu hiệu ngộ độc muối. Duy trì lượng magie phù hợp giúp cây phát triển khỏe mạnh.
Lưu huỳnh (S): là dưỡng chất cần thiết cho tổng hợp protein và enzym, cây hấp thụ ở dạng SO4²-.
Ở Đồng Bằng Sông Cửu Long, đất thường đủ lưu huỳnh, nhưng khi thiếu, lá non chuyển vàng, cây chậm phát triển, gân lá vàng, lá cháy đầu và cuộn xuống. Thừa lưu huỳnh làm cây nhỏ lại, lá xanh đậm đồng đều, đầu và mép lá đổi màu, cứng hơn. Duy trì mức lưu huỳnh phù hợp giúp cây phát triển tối ưu.
Canxi (Ca): là dưỡng chất quan trọng giúp hình thành cấu trúc tế bào và hỗ trợ phát triển chồi, chóp rễ.
Thiếu canxi làm lá dưới biến dạng, cuộn lại, xuất hiện đốm nâu vàng, hoa phát triển chậm, rễ thối và cây còi cọc, giảm năng suất. Thừa canxi khiến lá héo nhẹ, cây còi cọc, và cản trở hấp thụ các chất như kali, sắt, magie, mangan. Duy trì lượng canxi cân đối giúp cây phát triển khỏe mạnh.
Dưỡng chất vi lượng (Micronutrients)
Sắt (Fe) giúp tổng hợp diệp lục và giữ màu xanh cho lá. Thiếu sắt, lá non vàng nhưng gân lá vẫn xanh, thường do đất thiếu cân bằng dưỡng chất hoặc thừa các chất đa lượng.
Đồng (Cu) quan trọng cho sự phát triển đọt non. Khi thiếu, lá vàng, đọt non nhỏ và yếu, dễ bị tổn thương.
Kẽm (Zn) giúp lá và thân cây khỏe mạnh. Thiếu kẽm, lá non nhỏ, mọc dày và có thể vàng, cây phát triển kém. Phun kẽm qua lá là giải pháp hiệu quả khi đất thiếu hụt.
Mangan (Mn) duy trì trao đổi chất ổn định. Thiếu mangan, lá non xuất hiện sọc và thịt lá vàng, gân lá vẫn xanh.
Boron (Bo) cần thiết cho thụ phấn và tăng trưởng. Thiếu boron, chồi non chết và cây không ra quả hoặc hạt, làm giảm năng suất.
Molybden (Mo) giúp tổng hợp enzym trao đổi chất. Thiếu molybden, lá non mất màu xanh, cây phát triển kém.
Chlorine (Cl) giúp cân bằng nước và dinh dưỡng trong cây. Thiếu chlorine, cây suy yếu, ảnh hưởng đến rễ và lá. Cần bổ sung đúng liều lượng để tránh ảnh hưởng đến các dưỡng chất khác.
Tầm quan trọng của cân bằng dinh dưỡng
Cung cấp đủ dưỡng chất là yếu tố quan trọng để cây phát triển khỏe mạnh. Bên cạnh đó, duy trì độ phì nhiêu của đất, cân đối phân bón hữu cơ và vô cơ, cùng việc khuyến khích sự sống trong đất, cũng góp phần giúp cây phát triển bền vững. Cần thiết lập chế độ bón phân hợp lý và tạo môi trường thuận lợi cho cây sinh trưởng tốt.
Lời khuyên cho việc quản lý dinh dưỡng cây trồng
Quản lý dinh dưỡng cây trồng yêu cầu hiểu biết về dinh dưỡng và áp dụng khoa học vào canh tác:
- Kiểm tra đất định kỳ: Đo đạc pH và hàm lượng dinh dưỡng để bổ sung kịp thời và chính xác.
- Cân đối phân bón: Kết hợp phân hóa học, hữu cơ và bổ sung vi lượng qua lá để bảo vệ môi trường.
- Theo dõi sức khỏe cây trồng: Quan sát dấu hiệu thiếu hụt và bổ sung dinh dưỡng trong các giai đoạn quan trọng.
Cung cấp đầy đủ và cân bằng dưỡng chất giúp cây khỏe mạnh, phát triển bền vững, nâng cao chất lượng sản phẩm và đáp ứng nhu cầu thị trường.
Ngoài ra, chất dinh dưỡng có ảnh hưởng đến việc chọn lựa và thành phần giá thể. Tìm hiểu thêm về giá thể:
Biên tập: Hằng Ngô