Tannin là hợp chất hữu cơ tự nhiên thường xuất hiện trong vỏ cây, lá, và quả. Trong lĩnh vực trồng cây, tannin có trong giá thể (chất trồng) sẽ ảnh hưởng đến sự sinh trưởng của cây. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết nhưng dễ hiểu về tannin, ảnh hưởng của nó đến giá thể trồng cây và cách xử lý hiệu quả.
Tannin là gì?
Tannin thuộc nhóm polyphenol, được biết đến như một chất có khả năng kết hợp với protein và kim loại nặng. Trong tự nhiên, tannin có tác dụng bảo vệ thực vật khỏi vi sinh vật gây bệnh và các loài ăn mồn. Nguồn tannin chính trong giá thể trồng cây thường đến từ:
- Vỏ, thân cây: Vỏ cây sồi, vỏ thông.
- Lá cây: Các loại lá như lá dừa, lá keo, lá sồi.
- Trái cây: Vỏ dừa, vỏ nho, hạt
Tannin chia thành hai loại chính dựa trên cấu trúc hóa học và đặc điểm phân hủy
Tannin ngưng tụ (Condensed Tannins)
Tannin ngưng tụ được hình thành từ các đơn vị flavonoid liên kết với nhau. Đây là loại tannin phổ biến trong các loài thực vật, đặc biệt là gỗ, vỏ cây, và các loại hạt.
Tannin thủy phân (Hydrolyzable Tannins)
Tannin thủy phân bao gồm các hợp chất polyphenol liên kết với đường hoặc axit phenolic (như axit gallic hoặc axit ellagic).
“vỏ dừa được dùng làm giá thể trồng cây nhưng lại chứa nhiều tannin”
5 ảnh hưởng của tannin trong giá thể
1. Thay đổi độ pH của đất
Tannin có tính axit và có thể làm giảm pH của giá thể, điều này ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cây.
Xem thêm: Độ pH cho cây trong nhà: giải thích, hướng dẫn chi tiết
2. Ảnh hưởng đến vi sinh vật có lợi
Tannin có tính chất kháng khuẩn, có thể tiêu diệt hoặc ức chế sự phát triển của các vi sinh vật có lợi trong đất, như vi khuẩn cố định đạm hoặc nấm cộng sinh rễ (mycorrhizae). Điều này làm giảm hiệu quả hấp thụ dinh dưỡng của rễ.
3. Khả năng gây độc cho cây
Nếu nồng độ tannin quá cao, nó có thể gây độc cho rễ cây, làm chậm tăng trưởng hoặc gây cháy rễ.
4. Giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng
Tannin kết hợp với sắt và kết tủa các khoáng chất, khiến cây không thể hấp thụ được các chất dinh dưỡng quan trọng.
5. Tác động lên cấu trúc đất
Khi tannin tích tụ trong đất, nó có thể tương tác với các hợp chất hữu cơ khác, làm thay đổi cấu trúc đất. Điều này có thể làm giảm khả năng thoát nước và thông khí, ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của rễ.
Dấu hiệu cây bị ảnh hưởng bởi tannin
- Lá vàng hoặc khô héo: Cây không hấp thụ đủ dinh dưỡng dẫn đến tình trạng lá chuyển sang màu vàng hoặc bị khô héo.
- Rễ chậm tăng trưởng: Hệ thống rễ bị suy yếu, dẫn đến cây phát triển chậm hoặc không phát triển.
- Hiện tượng cháy rễ: Các vùng rễ trắng hoặc nâu có thể là dấu hiệu bị cháy do tác động của tannin.
- Thấp thụ phẩm vi sinh vật: Hạn chế các quá trình sinh học trong giá thể, dẫn đến đất kém màu mỡ.
Cách xử lý tannin trong giá thể trồng cây
Cách 1: Ngâm xả trong nước
Trước khi sử dụng giá thể như mụn dừa, xơ dừa, dừa cục hoặc vỏ cây, ngâm và rửa bằng nước để loại bỏ tannin dư thừa. Trong xơ dừa, hàm lượng tanin chiếm khoảng 2,5% có vị mặn chát, tan trong nước nhưng lại làm kế tủa protein, chính vì thế cần loại bỏ tanin trong xơ dừa trước khi trồng.
Cách 2: Ngâm với vôi tôi
Tannin là một hợp chất hữu cơ có tính axit, làm giảm khả năng hấp thụ dinh dưỡng của cây khi sử dụng xơ dừa làm giá thể. Dung dịch vôi tôi Ca(OH)₂ có tính kiềm, giúp trung hòa axit tannin, làm cho xơ dừa an toàn hơn cho cây trồng.
Cách 3: Kiểm tra pH có trong chậu
Thường xuyên kiểm tra pH của giá thể và điều chỉnh nếu cần thiết bằng vôi hoặc dung dịch đệm.
Cách 4: Sử dụng chất phụ gia để giảm tannin
Bổ sung chất đệm hữu cơ (như phân chuồng đã qua xử lý) để trung hòa ảnh hưởng của tannin.
Không phải tất cả các loại tannin đều gây hại, và mức độ ảnh hưởng phụ thuộc vào loại cây trồng, nồng độ tannin trong đất, và môi trường sống của cây. Một số cây đã tiến hóa để thích nghi hoặc thậm chí lợi dụng tannin nhằm ngăn chặn sự cạnh tranh từ các loài khác (allelopathy).
